Navigation

  • Skip to Content
NTNU Home

LearnNoW-pl

  • Info
    • Powitanie
    • Poszerzony spis treści
    • Przewodnik
    • Podstawa lingwistyczna
    • Pliki do pobrania
  • 1
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 2
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 3
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 4
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 5
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 6
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 7
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 8
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 9
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 10
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 11
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • 12
    • Alex
    • Ben
    • Cecilie
    • Dina
    • Gramatyka
    • Wymowa
    • Ćwiczenia słuchowe
    • Ćwiczenia
    • Słownictwo
    • Dodatki
  • Słownictwo
    • Tabelki słownictwa
    • Słowniczek (a - å)
  1. LearnNoW-pl
  2. 11
  3. Wymowa

Språkvelger

11 Wymowa LearnNoW

×
  • Alex
  • Ben
  • Cecilie
  • Dina
  • Gramatyka
  • Wymowa
    • Ćwiczenia CALST
  • Ćwiczenia słuchowe
  • Ćwiczenia
  • Słownictwo
  • Dodatki
MENU

11 Pronunciation

11 Wymowa

Rytm mowy

Wymowa norweska charakteryzuje się określonym rytmem, który często nazywany jest akcentem iloczasowym. Rytm związany jest z relacją między sylabami akcentowanymi i nieakcentowanymi. W norweskim wyrazie «kaffe» (kawa) akcent pada na pierwszą sylabę: «KAFFe». W wyrazie «kafé» akcentowana jest ostatnia sylaba:«kaFÉ». Akcent pomaga tutaj na odróżnienie od siebie wyrazów «KAFFe» i «kaFÉ». Zjawisko to występuje nie tylko w pojedynczych wyrazach, ale również w mowie łączonej.

Gdy ktoś mówi płynnie, każde słowo łączy się z następnym. Mowę taką nazywamy «łańcuchową» lub «płynną«. Ogólnie rzecz biorąc stwierdzić można, że w płynnej mowie norweskiej sylaby następują po sobie w jednakowych odstępach czasowych. Spróbujmy wyjaśnić to na przykładzie wymowy spółgłosek.

Wyobraź sobie, że wymawiasz głośno i wyraźnie nazwy czterech pierwszych liter alfabetu. Na każdą literę pada akcent. Akcent zaznaczony jest wielkimi literami. Litery wymawia się w stałym rytmie.  Przegródki poniżej pokazują, ile czasu potrzeba na wymówienie liter. Pomyśl sobie, że od początku wymawiania każdej litery mija jedna sekunda:

A  B  C  D 

Jeżeli zamiast liter użyjemy kolorów, Norweg wymówi je następująco:

RØD  BLÅ  GUL  GRØNN 

Wyrazy będą wymawiane w tym samym rytmie, jak litery.

Można to również zilustrować używając liczb:

EN  TO  TRE  FIR' 

Mówimy FIR' (bez e), ponieważ wyżej użyte nazwy liter mają być wyrazami jednosylabowymi.

Ten sam rytm odnajdziemy w wymowie następujących imion:

ANN  TOR  LEIF  BRITT 

Lub gatunków muzyki:

POP  JAZZ  ROCK  SWING 

Mamy zatem rytm BA – BA – BA – BA.

Sylaby nieakcentowane

Jeśli do wyżej zaprezentowanych wyrazów dodamy sylaby nieakcentowane, rytm pozostanie bez zmian. Czas między każdym z wyrazów nie zmieni się, mimo że dodamy wyrazy nieakcentowane. Przykład:

RØD og  BLÅ og  GUL og  GRØNN 

Jeżeli dodamy dwa wyrazy, rytm w dalszym ciągu pozostanie niezmieniony:

RØD og så  BLÅ og så  GUL og så  GRØNN 

To samo po dodaniu czterech wyrazów:

RØD og så er det  BLÅ og så er det  GUL og så er det  GRØNN 

Aby rytm się nie zmienił, Norwegowie wymawiają wyrazy nieakcentowane szybciej niż akcentowane. Im więcej sylab nieakcentowanych wystąpi między sylabami akcentowanymi, tym szybciej wymawia się wyrazy nieakcentowane. W rezultacie, wypowiedzenie RØD-og-så BLÅ-og-så GUL-og-så GRØNN  zajmuje tyle samo czasu, ile wymówienie RØD-BLÅ-GUL-GRØNN.

Nie we wszystkich językach jest podobnie. Podręczniki podają, że w języku polskim występuje inny system. Tempo wymowy jest bardziej stabilne, ponieważ każda sylaba zajmuje tyle samo czasu. Oznacza to, że wypowiedzenie RØD-og-så BLÅ-og-så GUL-og-så GRØNN wymaga więcej czasu niż wypowiedzenie RØD-BLÅ-GUL-GRØNN.

RØD
RØD og
RØD og så 
BLÅ
BLÅ og
BLÅ og så 
GUL
GUL og
GUL og så 
GRØNN
GRØNN
GRØNN 

Różnica między norweskim a polskim jest taka, że w norweskim ścieśnia się sylaby nieakcentowane, a w polskim nie (lub w niewielkim stopniu). Ponieważ w polskim nie występują samogłoski długie i krótkie, wymowa norweska osób polskojęzycznych brzmi w uszach Norwegów bardziej staccato (czyli jako seria wyraźnie oddzielonych, krótkich dźwięków).

Podstawa rytmiczna: STOPA

Stopa jest jednostką rytmiczną, która rozpoczyna się od sylaby akcentowanej i trwa aż do następnej sylaby akcentowanej.  Biorąc pod uwagę przykłady podane wcześniej można powiedzieć, że w języku norweskim długość trwania stopy jest stała. Nie ma właściwie znaczenia, czy stopa zawiera jedną sylabę (RØD) czy pięć (RØD-og-så-er-det). Różnica polega na tym, że pierwsza stopa nie zawiera sylab nieakcentowanych, a druga ma ich pięć.

Stopa zawiera co najmniej jedną sylabę (i jest to sylaba akcentowana). Trudno jest określić maksymalną liczbę sylab, ale rzadko spotyka się stopę z więcej niż siedmioma sylabami, czyli z jedną akcentowaną i sześcioma nieakcentowanymi.

«OS, NES, BØ, DAL» to nazwy norweskich miejscowości. Ktoś, kto odwiedził te miejscowości, mógłby powiedzieć «Byłem w Os, Nes, Bø, Dal». Każdy z tych czterech wyrazów tworzy  oddzielną stopę:

STOPA STOPA STOPA STOPA
OS  NES  BØ  DAL 

W powyższym przykładzie każda stopa zawiera jedną sylabę. Można wydłużyć stopę dodając kilka sylab nieakcentowanych:

STOPA STOPA STOPA STOPA
OS  NES  BØ  DAL 
OS og  NES og  BØ og  DAL 
OS og så  NES og så  BØ og så  DAL 

Można utworzyć jeszcze dłuższe stopy. Tutaj wykorzystamy nazwy innych miast:

STOPA STOPA STOPA STOPA
OSlo og så  BERgen og så  HAmar og så  BOdø 
OSlo og kanskje  BERgen og kanskje  HAmar og kanskje  BOdø 
OSlo og så kanskje  BERgen og så kanskje  HAmar og så kanskje  BOdø 

Rzadko wszystkie stopy w zdaniu mają jednakową długość. To zdarza się głównie w poezji. Powyższe zdania nie są zatem typowe dla mówionego norweskiego. Zazwyczaj w jednym zdaniu występują różne rodzaje stóp:

KEN skal til (3)
ANNa kan (3)
LIKer du ikke  (4)
VET du når  (3) 
OSlo og (3)
SNAKKe (2)
KAFFe med (3)
BUSSen går til (4) 
BERgen (2)
ENGelsk (2)
SUKKer og (3)
BØ (1) 
 
 
MELK (1) 

Oznacza to, że tempo mowy w wypowiedziach będzie się zmieniać. Podczas wymawiania sylaby akcentowanej tempo będzie wolne, następnie rośnie ono, gdy wypowiadamy sylaby nieakcentowane (im więcej sylab, tym większe tempo).

Zauważ, że stopa może rozpocząć się w środku wyrazu. Zdarza się to, gdy pierwsza sylaba jest nieakcentowana.

Stavanger   →  staVANGer 
Paris   →  paRIS 
studere   →  stuDERe 
PETer 
ANNa bor i pa-
KEN og ma- 
REISer fra sta-
RIS 
RIa stu- 
VANGer til
 
DERer 
OS 
 
NORSK 

Cechą charakterystyczną sylab nieakcentowanych w norweskim jest

  1. ich szybka wymowa
  2. wymawianie płaskim tonem.

Cechą charakterystyczną sylab akcentowanych w norweskim jest

  1. ich powolna wymowa
  2. wymawianie zróżnicowanym tonem.

Editorial responsibility | Use of cookies | Privacy policy
Sign In