10 ሰዋስው LearnNoW
10 Grammatikk
10 ሰዋስው
ክንዲ ኣስማት
ዋንነታውያን ክንደ ኣስማት
sin - si - sitt - sine
ኣብ ምዕራፍ 9 ዝተፈላለዩ ረባሕታ ዋንነታውያን ክንዲ ኣስማት - min (ናተይ), din (ናትካ፣ ናትኪ) and vår (ናትና) and hans (ናቱ), hennes (ናታ) and deres (ናትኩም/ናትክን/ናታትኩም/ናታትክን + ናተን/ናተን/ናታቶም/ናታተን) ርእይና ነይርና።
ግናኸ፡ ንጽልን ብዙሕን ረባሕታ ናይ ሳልሳይ ኣካል ፡ ተንጸባራቒ ዋንነታዊ ክንደ ስም sin ኣለዎ። በዓል ቤት ናይ'ቲ ቀንዲ ሓረግ ወናኒ ናይ'ቲ ተሳሓቢ ምስ ዝኸውን፡ ተንጸባራቒ ዋንነታዊ ክንደ ስም ንጥቀም፤ ወናኒ በዓል ቤት ምስዘይኸውን ግን ተራ ዋንነታዊ ክንዲ ስም ንጥቀም፡
| Sissel ringer tannlegen sin. ሲሰል ንሓኪማ (ናይ ባዕላ፣ ገዛእ ርእሳ) ትድውለሉ። |
→ |
Sissels tannlege |
| Sissel ringer tannlegen hennes. ሲሰል ንሓኪማ (ናይ ካልእ ሰብ ሓኪም) ደዊላትሉ። |
→ |
Cecilies tannlege |
ተንጸባራቒ ዋንነታዊ ክንዲ ስም፡ ብጾታን ቁጽርን ምስ እቲ ዝውነን ነገር ይሰማማዕ። sin ምስ ንጽል ተባሕታይ፣ si ምስ ንጽል ኣንስታይ፣ sitt ምስ ንጽል ኣጕል፣ sine ኸኣ ምስ ብዙሕ ረባሕታ ይዝውተሩ።
| ወናኒ | ተባዕታይ | ኣንስታይ | ኣጕል | ብዙሕ |
| ኣነ | faren min ኣቦይ |
mora mi ኣደይ |
huset mitt ገዛይ |
bøkene mine መጽሓፍተይ |
| ንስኻ/ኺ | faren din ኣቦኻ/ኺ |
mora di ኣደኻ/ኺ |
huset ditt ገዛኻ/ኺ |
bøkene dine መጽሓፍትኻ/ኺ |
| ንሱ | faren hans ኣቦኡ faren sin (ናይ ገዛእ ርእሱ) ኣቦኡ |
mora hans ኣዲኡ mora si (ናይ ገዛእ ርእሱ) ኣዲኡ |
huset hans ገዝኡ huset sitt (ናይ ገዛእ ርእሱ) ገዝኡ |
bøkene hans መጽሓፍቱ bøkene sine (ናይ ገዛእ ርእሱ) መጽሓፍቱ |
| ንሳ | faren hennes ኣቦኣ faren sin (ናይ ገዛእ ርእሳ) ኣቦኣ |
mora hennes ኣዲኣ mora si (ናይ ገዛእ ርእሳ) ኣዲኣ |
huset hennes ገዝኣ huset sitt (ናይ ገዛእ ርእሳ) ገዝኣ |
bøkene hennes መጽሓፍታ bøkene sine (ናይ ገዛእ ርእሳ) መጽሓፍታ |
| ንሕና | faren vår ኣቦና |
mora vår ኣደና |
huset vårt ገዛና |
bøkene våre መጽሓፍትና |
| ንስኻትኩም/ንስኹም/ንስኻትካን/ንስኽን | faren deres ኣቦኹም/ኣቦታትኩም/ኣቦኽን/ኣቦታትክን |
mora deres ኣደኹም/ኣደታትኩም/ኣደኽን/ኣደታትክን |
huset deres ገዛኹም/ገዛኻትኩም/ገዛኽን/ ገዛኻትክን |
bøkene deres መጽሓፍትኩም/መጽሓፍትኹም/መጽሓፍትታኩም/መጽሓፍትታትክን |
| ንሳቶም/ንሳተን | faren deres ኣቦኦም/ኣቦአን faren sin (ናይ ገዛእ ርእሶም) ኣቦኦም/ኣቦአን |
mora deres ኣደኦም/ኣደአን mora si (ናይ ገዛእ ርእሶም) ኣዲኦም/ኣዲአን |
huset deres ገዝኦም/ገዝአን huset sitt (ናይ ገዛእ ርእሶም) ገዝኦም/ገዝአን |
bøkene deres መጽሓፍቶም/መጽሓተን bøkene sine (ናይ ገዛእ ርእሶም) መጽሓፍቶም/መጽሓፍተን |
ተወሰኸቲ ኣብነታት፡
| Sissel kikker inn i munnen sin. ሲስሰል ውሽጢ ኣፋ (ናይ ባዕላ) ትርእይ ኣላ። |
→ |
Sissels munn |
| Sissel kikker inn i munnen hennes. ሲስሰል ውሽጢ ኣፋ ትርእይ ኣላ። |
→ |
Cecilies munn |
| Sissel sitter ved skrivebordet sitt. ሲስሰል ኣብ ጣውልኣ (ናይ ባዕላ) ኮፍ ትብል። |
→ |
Sissels skrivebord |
| Sissel har vondt i tanna si. ሲስሰል ስና (ናይ ባዕላ) የቕንዝዋ ኣሎ። |
→ |
Sissels tann |
| Sissel peker på en av tennene sine. ሲስሰል ኣብ ሓደ ካብ ኣስናና (ናይ ባዕላ) ተመልክት ኣላ። |
→ |
Sissels tenner |
sin - si - sitt - sine ከም በዓል ቤት ከግልግል ከም ዘይኽእል ኣስተውዕል፡
| በዓል ቤት | |
| Tannlegen hennes kan hjelpe henne. | ሓኪማ ክሕግዛ ይኽእል እዩ። |
| ግን | |
| በዓል ቤት ተሰሓቢ | |
| Hun får hjelp av tannlegen sin. | ንሳ ካብ ሓኪማ ሓገዝ ትረክብ እያ። |
ቅጽላት
መነጻጸርቲ
እቲ ዋና ናይ ምንጽጻር ቅዲ ከም'ዚ ዝስዕብ ይመስል፡
| ኣወንታዊ | ኣነጻጻሪ + enn (ካብ) | ብሉጽ | |
| fin | finere | finest | ጽቡቕ - ይጽብቕ - ዝጸበቐ |
| kald | kaldere | kaldest | ቆራሪ - ይቖርር - ዝቖረረ |
| varm | varmere | varmest | ምዉቕ - ይመዉቕ - ዝሞቖ |
ኣብነት፡
| Vinteren er kald i Fjordvik. | ኣብ ፊዮርቪክ ክረምቲ ቆራሪ/ቁሪ እዩ። |
| Vinteren er kaldere i Fjordvik enn i Paris. | ክረምቲ ኣብ ፊዩርቪክ ይቖርር ካብ ኣብ ፓሪስ። |
| Vinteren er kaldest i Sibir. | ኣብ ስርቢያ ክረምቲ እቲ ዝቖረረ እዩ። |
ሕድገታት
1) -(l)ig ን -som ዝዛዘሙ ቅጽላት፡ ኣብ ብሉጽ ቅዲ -st ጥራሕ ይጠብቆም፡
| ኣወንታዊ | መነጻጸሪ + enn (ካብ) | ብሉጽ | |
| billig | billigere | billigst | ሕሱር |
| hyggelig | hyggeligere | hyggeligst | ጽቡቕ፣ ልዙብ |
| morsom | morsommere | morsomst | መገረም፣ መስሓቕ |
2) ኣብ ብ-el ፣ -en ን -er ን ዝዛዘሙ ቅጽላት፡ -e ኣብ ቅዲ መነጻጸርን ብሉጽን ይሕደግ እዩ።
| ኣወንታዊ | መነጻጸሪ + enn (ካብ) | ብሉጽ | |
| travel | travlere | travlest | ትሑዝ፣ ስራሕ ዝጸዓቆ |
| moden | modnere | modnest | ብጹሕ፣ ብሱል |
| vakker | vakrere | vakrest | መልክዐኛ |
3) ብዙሓት ብ -sk ዝዛዘሙ ቅጽላት፡ ከምኡ'ውን ብ -e ዝዛዘሙ ቅጽላት፡ mer ን (ይበልጽ) mest ን (ዝበለጸ) ብምጥቃም ይነጻጸሩ።
ካብ ፍጹም ህሉው ረባሕታ ዘለዎም ግስታት ዝምስረቱ ቅጽላትን (ኣንብነት፡ ፍሉጥ)፡ ብዙሓት ነዋሕቲን ባዕዳውያን ቃላትን እውን በዚ ኣገባብ ይነጻጸሩ፡
| ኣወንታዊ | መነጻጸሪ + enn (ካብ) | ብሉጽ | |
| praktisk | mer praktisk | mest praktisk | ግብራዊ |
| moderne | mer moderne | mest moderne | ዘመናዊ |
| berømt | mer berømt | mest berømt | ህቡብ |
| interessant | mer interessant | mest interessant | ኣገዳሲ |
| absurd | mer absurd | mest absurd | ዘርድኣካ፣ ትርጕም ኣልቦ |
ዘይሕጋውያን መነጻጸሪን ብሉጽን
| ኣወንታዊ | መነጻጸሪ + enn (ካብ) | ብሉጽ | |
| gammel | eldre | eldst | ኣረጊት |
| god/bra | bedre | best | ጽቡቕ፣ ድሓን |
| ille | verre | verst | ሕማቕ |
| lang | lengre | lengst | ነዊሕ |
| liten | mindre | minst | ንእሽቶ |
| stor | større | størst | ዓቢይ |
| tung | tyngre | tyngst | ከቢድ |
| ung | yngre | yngst | ንእሽቶ |
| mange | flere | flest | ብዙሓት |
| mye | mer | mest | ዝያዳ |
ኣብነት፡
| Cecilie er ung. ሰሲልየ ንእሽቶ እያ። |
Dina er yngre enn Cecilie. ዲና ካብ ሰሲልየ ትንእሽ። |
Alex er yngst. ኣለክስ እቲ ዝነኣሸ እዩ። |
ነዚ ዝስዕብ ኣስተውዕለሉ፡
1) መንጻጸሪ ቅዲ፡ ኣይቅየርን እዩ። ናይ ስም ጾታ ኮነ ቁጽሪ (ንጽል፣ ብዙሕ) ኣይጸልዎን እዩ።
| Dina er yngre enn Cecilie. |
| Alex er yngre enn Dina. |
| Alex og Dina er yngre enn Cecilie. |
2) ብሉጽ ቅዲ ቅድሚ ውሱን ስም ክቕመጥ ከሎ፡ እቶም ቅጽላት ብ -e ይዛዘሙ። ብተወሳኺ፡ እዞም ብጾታን ቁጽርን ምስ ስም ዝሰማምዑ ውሱን ቅዲ ዘለዎም መመልከቲ ክንዲ ኣስማት den፣ det ን de ን ክህልዉ ኣለዎም። (ቅጽላት፣ ድርብ ውሱን መሳርዕ ዝሓዙ ቅድታት ኣብ ምዕራፍ 8 ተመልከት)፥
| den yngste jenta እታ ዝነኣሰት ጓል |
det fineste huset እታ ዝጸበቐት ገዛ |
de beste bøkene እቲ ዝበለጸት መጽሓፍ |
3) ብሉጽ ቅዲ፡ ኣብ ቦታ ትንቢታዊ ገላጺ ድሕሪ å være (ከወን፣ ኮነ) ዝኣመሰሉ ግስታት ክሰፍር ከሎ፡ ውሱን ወይ ዘይውሱን ቅዲ ናይ'ቲ ብሉጽ ቅጽል ክንጥቀም ንኽእል።
| Alex er yngst i familien. Alex er den yngste i familien. ኣለክስ ካብ ስድራ ቤቱ (እቲ) ዝነኣሰ እዩ። |
4) ክልተ ነገራት ከነወዳድር ከለና፡ መነጻጻሪ ቅዲ ንጥቀም፡
| Hvem er eldst/den eldste, Dina eller Alex? መን'ዩ ዝዓበየ፡ ዲና ድያ ኣለክስ? |
| Hvilken jakke er billigst/den billigste, den røde eller den svarte? ኣየናይ ጃከት'ይ ዝሓሰረ፡ እቲ ቀይሕ ድዩ ወይስ እቲ ጸሊም? |
| Hvilken by er størst/den største, Trondheim eller Oslo? ኣየነይቲ ከተማ'ያ ዝዓበየት፡ ትሮንሀይም ድያ ውይስ ኦስሎ? |
ተውሳኸ ግስታት
ተሳኸ ግሲ፡ ንግሲ ክገልጽ ከሎ፤ ቅጽል ንስም ወይ ንክንዲ ስም ይገልጽ። ተውሳኸ ግስ፡ ካብ ኣጕል ቅዲ ናይ ቅጽል ይምረት፡
| Alex puster tungt. | ኣለክስ ኣኽቢዱ የተንፍ። |
| Alex snakker høyt. | ኣለክስ ዓው ኢሉ ይዛረብ። |
መስተዋድዳት
ናይ ግዜ ኣበሃህላታት
መብዛሕቱ ጊዜ ናይ ግዜ ኣበሃህላታት፡ ካብ መስተዋድዳት እዮም ዝምስረቱ። ኣብ ታሕቲ ገለ ካብዞም ኣበሃህላታት እዚኣቶም ቀሪቦሙልካ ኣለዉ፡
መስተዋድድ i ኣብ'ዚ ዝስዕብ ኩነት ንጥቀመሉ፡
ሀ) ኣብ ቅድሚ ንግዜ ዝመልከቱ ኣበሃህላታት ከም ዓመታት፣ ኣዋርሕ፣ በዓላት ወዘተ፡
| i 2009, i oktober, i jula (ኣብ እዋን ልደት) |
| (i) neste uke (ዝመጽእ ሰሙን), i kveld (ሎሚ ምሸት), i morgen (ጽባሕ) |
ለ) ኣብ ቅድሚ ወቕትታት፤ እቲ ዝጥቀስ ወቕቲ ሓደ ውሱን ወቕቲ እዩ፤ ናይ ግሲ ግዜ ከኣ እቲ ዝተጠቕሰ ወቕቲ ህልዉ፣ መጻኢ ወይ ሕሉፍ ምኻኑ የመልክት። ምስ'ዚ ናይ ስም ዘይውሱን ቅዲ ረባሕታ ከም እንጥቀም'ውን ኣስተውዕል።
| Ben går på norskkurs i høst. | በን እዚ ቀውዒ እዚ ኖርወየኛ እመሃር ኣሎ። |
| Ken skal studere psykologi i høst. | ከን እዚ ቀውዒ እዚ ሳይኮሎጂ ክመሃር እዩ። |
| I høst dro studentene på hyttetur. | እዚ ቀውዒ እቶም ተመሃሮ ናይ ጎጆ ዙረት ከይዶም ነይሮም። |
ሐ) ኣብ ቅድሚ ክፍልታት ጊዜ፡
| Anna har bodd i Norge i tre måneder. | ኣንና ኣብ ኖርወይ ሰለስተ ወርሒ ተቐሚጣ ኣላ። |
| Hun skal være her i to år. | ንክልተ ዓመት ኣብ'ዚ ዓዲ ክትጸንሕ እያ። |
መስተዋድድ om ኣብ'ዚ ዝስዕብ ኩነት ንጥቀመሉ፡
ሀ) ኣብ ቅድሚ ዝደጋገም ናይ ጊዜ ኣበሃህላን ወቕትን ንጥቀመሉ። ነቲ ናይ ስም ውሱን ቅዲ ኣስተዕለሉ፡
| Ola liker å bade om sommeren. | ኡላ ኣብ ክረምቲ ምሕንባስ ምኻድ እፈቱው። |
| Om kvelden ser Ken på TV. | ከን ምሸት ተለቪሽን ምርኣይ እፈቱ። |
ለ) ትንቢታዊ/መጻኢ ጊዜ ንምግላጽ
| De skal reise på tur om to dager. | ድሕሪ ክልተ መዓልቲ ንመገሻ ክኸዱ እዮም። |
| Kurset begynner om 15 minutter. | እቲ ዓውደ ትምህርቲ ድሕሪ 15 ደቓይቕ ክጅምር እዩ። |
For _ siden
እዚ ዝተኸፍለ መስተዋድድ for _ siden ንውሓት ዝሓለፈ ጊዜ ይገልጽ፡
| De flyttet hit for tre måneder siden. | ሰለስተ ወርሒ ይገብር ናብ'ዚ ግዒዞም። |
መስተዋድድ på
ምስ ምዓልታት ናይ ስሙን på ንጥቀም፡
| Bussen drar klokka 16.00 på søndag. | ኣውቶቡስ ኣብ ሰናብቲ ሰዓት 4 እያ ትነቅል። |
| Maria er på Dragvoll på fredager. | ማሪያ ዓርቢ ዓርቢ ኣብ ድራግቮል እያ እትርከብ። |
SYNES – TRO – TENKE
ግስታት synes፣ troን tenkeን ኩሉም «ምምሳል» ወይ «ምሕሳብ» እዮም ዘስምዑ፡ ግን ኣብ ዝተፈላለየ ኩነት ኢና እንጥቀመሎም።
ባዕላዊ ሓሳብ ንምግላጽ synes ንጥቀም። ኣብ ትግርኛ ''ኰይኑ ረኺቡዎ'' ዝብል ትርጉም እውን ይህብ።
| Hun synes at det er interessant. | ኣገዳሲ እዩ ኢላ ትሓስብ።/ ወይ ኣገዳሲ ኰይኑ ረኺባቶ። |
Synes ኣብ ኩሉ ረባሕታኡ ብ -s ከምዝውድእ ኣስተውዕል፡ å synes – synes – syntes – har syntes። ኣብ ምዕራፍ 12 ነዚ ዝመስሉ ካልኦት ግስታት ክትረክብ ኢኻ።
ብዛዕባ እቲ ከተቕርቦ እትደሊ መርትዕ ወይ ጭብጢ ዘይትተኣማመን እንተ ኰንካ፡ tro ትጥቀም። ኣብ ትግርኛ «ይመስለኒ» የስምዕ፡
| Jeg tror at London er større enn Oslo. | ሎንደን ካብ ኦስሎ ዝዓበይ ይመስለኒ። |
Tenke ንናይ ኣምሮና መስርሕ ምሕሳብ የመልክት፡
| Alex tenker på katten. | ኣለክስ ብዛዕባ እታ ድሙ ይሓስብ ኣሎ። |