7 Pronunciation

7 Wymowa

Spółgłoski z retrofleksją

W języku norweskim występują głoski wyrażane połączeniami spółgłoskowymi. Przyjrzymy się tutaj grupie pięciu spółgłosek, przy wymowie których koniuszek języka wyginamy ku górze i zbliżamy do okolicy zadziąsłowej podniebienia. Spółgłoski te nazywamy «retrofleksyjnymi» (inna nazwa to «spółgłoski przedniojęzykowe podniebienne»). Zazwyczaj zapisywane są jako połączenie litery < r > z literami < t, d, n, l , s >. W zapisie fonetycznym głoski te zapisuje się specjalnymi znakami, jak to pokazano poniżej.

Litery Wymowa
< rt > jak w «fort»  szybko  /r/ + /t/   →  /ʈ/ 
< rd > jak w «ferdig»  gotowy  /r/ + /d/   →  /ɖ/ 
< rn > jak w «barn»  dzieci  /r/ + /n/   →  /ɳ/ 
< rl > jak w «farlig»  niebezpieczny  /r/ + /l/   →  /ɭ/ 
< rs > jak w «mars»  marzec  /r/ + /s/   →  /ʃ/ 

Powyższe przykłady pokazują występowanie głosek w obrębie wyrazu. Ten sam efekt występuję, gdy /r/ jest ostatnią głoską w wyrazie, a /t, d, n, l, s/ pierwszą głoską w następnym wyrazie. Zjawisko łączenia się dwóch głosek w jedną jest często zwane upodobnianiem fonetycznym.

/t, d, n, l, s/ /ʈ , ɖ , ɳ , ɭ , ʃ/
må ta  /mo 1tɑ:/  musi wziąć  har tatt  /hɑ 1ʈɑt/  wziął 
må dra  /mo 1drɑ:/  musi odejść  har dratt  /hɑ 1ɖrɑt/  odszedł 
må nå  /mo 1no:/  musi dosięgnąć  har nådd  /hɑ 1ɳod/  dosięgnął 
må lese  /mo 2le:se/  musi przeczytać  har lest  /hɑ 1ɭe:st/  przeczytał 
må se  /mo 1se:/  musi zobaczyć  har sett  /hɑ 1ʃet/  zobaczył 

Jako użytkownik języka norweskiego przyzwyczajony/-a jesteś do występowania głoski /r/ w końcówkach wyrazów, jak np. w czasownikach w czasie teraźniejszym «leser, snakker, skriver, spiser». Z opisu powyżej wynika, że /r/ w końcówce tych czasowników zaniknie, gdy nastąpią po nich wyrazy rozpoczynające się na /t, d, n, l, s/.  Oznacza to, że jedyną oznaką czasu teraźniejszego będzie spółgłoska z retrofleksją. Tak więc słuchacz musi dokonać analizy rozpoznawczej /ʈ , ɖ , ɳ , ɭ , ʃ/ jako /r/+/t/, /r/+/d/ itd.

Ponieważ rzeczowniki w liczbie mnogiej i formie nieokreślonej również kończą się na «-r» («jenter, gutter, biler, busser»), zjawisko opisane powyżej wystąpi także w tym wypadku.